Het is al bijna 50 jaar geleden dat de voorlopers van het huidige European Patent Office (EPO) verhuisden van Den Haag naar Rijswijk. De kantoren in Den Haag waren te klein geworden, dus men was naarstig op zoek naar een alternatieve plek om zich te vestigen. Aanvankelijk had men hiervoor het terrein van de Oude Alexanderkazerne in de Haagse Archipelbuurt op het oog, maar de ruimte hier bleek toch te beperkt. De keuze viel uiteindelijk op een terrein achterin Industrieschap Plaspoelpolder. Hier was voldoende ruimte beschikbaar voor nu en toekomstige uitbreidingen. Bovendien zou de nog aan te leggen snelweg A4 zorgen voor een goede bereikbaarheid.

Voor het eerste ontwerp werd architect Rudi Bleeker aangesteld. Bleeker had in de afgelopen jaren al een behoorlijke stempel op de Plaspoelpolder gedruk met zijn ontwerpen voor Agfa-Gevaert (Polakweg), Kan & Co (Verrijn Stuartlaan) en Industriegebouw R.I.T. (Volmerlaan). Het nieuwe EPO zou haast vanzelfsprekend goed aansluiten op deze gebouwen in de directe omgeving. Bleeker ontwierp een kantoorgebouw dat bestond uit een rechthoekig blok van vijf bouwlagen met daarboven een toren van 84 meter hoog.

Prijsvragen
Het European Patent Office heeft een opmerkelijke geschiedenis op het gebied van prijsvragen voor het hoofdkantoor. Het kantoor bleek al snel na de oplevering te klein voor het almaar groeiende personeelsbestand. In 1989 werd daarom al een grote prijsvraag uitgeschreven voor een groter kantoor in Leidschendam. Men had het oog laten vallen op een braakliggend terrein, ingeklemd tussen winkelcentrum Leidsenhage, HMC Antoniushoeve en het spoor. Uit deze locatiekeuze bleek wel dat het huidige terrein aan de Veraartlaan niet heilig was. De prijsvraag werd gewonnen door architectenduo Neutelings en Roodbeen. Zij ontwierpen een uitgestrekt gebouw met acht lange kantoorvleugels die elkaar op verschillende plekken kruisten. De zo ontstane binnentuinen, 14 in totaal, kregen elk een eigen thema. Het gebouw zou niet hoger worden dan drie lagen, uitgezonderd drie 30 meter hoge felgekleurde geometrische vormen aan de zijde van het winkelcentrum. Door een terugloop van het aantal aangevraagde patenten en de daarmee gepaard gaande inkrimping van de EPO verdween dit plan in 1991 in de prullenbak.

In 2004 werd een tweede prijsvraag uitgeschreven. Deze keer keek men wel naar de Plaspoelpolder. Het eigen terrein bood immers genoeg ruimte voor een nieuw hoofdkantoor. Winnaar was de Brusselse architect Xaveer de Geyter. Hij ontwierp een 120 meter hoog complex dat bestond uit vier op een rij geplaatst torens waarvan de bovenste verdiepingen met elkaar waren verbonden. Om de enorme massa wat te doorbreken kreeg elke toren een eigen kleurtint, namelijk zwart, wit, groen en geel. Helaas voor de Geyter werd ook dit plan afgeblazen.

In 2012 deed het EPO een derde poging met een prijsvraag. Net zoals in de vorige ronde zou het nieuwe kantoor moeten verrijzen op het huidige terrein. De locatie was ook wat concreter geworden, dat was namelijk exact dezelfde plek als waar Xaveer de Geyter zijn kantoorkolos had voorgesteld. Dus Parallel aan de Veraartlaan haaks op de De Bruyn Kopsstraat. Uit tien geselecteerde voorstellen viel uiteindelijk de keuze op het gebouw van de Franse architect Jean Nouvel.

                                                                              EPO drukt een enorme stempel op de Plaspoelpolder

Het gebouw
Na een geschiedenis van bijna 30 jaar aan ontwerpwedstrijden wordt in 2018 dan eindelijk het nieuwe European Patent Office (EPO) van Jean Nouvel in gebruik genomen. Met zijn hoogte van 107 meter is dit verreweg het hoogste gebouw van Rijswijk. Het gebouw heeft een flinke impact op zijn omgeving. Dat heeft uiteraard te maken met de hoogte, maar zeker ook met de breedte. Van zijgevel tot zijgevel meet dit gebouw maar liefst 156 meter. Dit resulteert in een enorm bouwvolume die de naastgelegen grote kantoortorens spontaan reduceert tot voetenbankjes.

De glazen gevel strekt zich uit vanaf de eerste verdieping tot aan de dakrand. Doordat deze gevel als een geheel is ontworpen is het moeilijk om de afzonderlijke verdiepingen in het gebouw te onderscheiden. De architect gaat er vanuit dat de wolkenluchten worden weerspiegeld in de gevel, met het gevolg dat de gevel als het ware zou opgaan in de lucht. Echter, door teveel onregelmatigheden in de gevel werkt dit spiegeleffect niet zo goed als verwacht.

Naast het verschaffen van camouflage fungeert de glazen gevel als isolatieschil. In de winter wordt in deze ruimte warmte vastgehouden, zodat het minder energie kost om het gebouw op te warmen. In de zomer voor zorgt deze schil er juist dat de zon niet rechtstreeks in het gebouw kan schijnen en dus de kantoren lekker koel blijven.

Toekomst

Over de toekomst van de voormalige kantoortoren van het EPO is geen discussie geweest. Deze is afgelopen jaar gesloopt om plaats te maken voor een grote vijver. Hierdoor krijg je vanaf de Diepenhorstlaan een onbelemmerd zicht op de nieuwbouw. Door de spiegeling van het complex in het water wordt de monumentaliteit nog eens verder benadrukt.      

Redactie en foto’s: Maarten Reiling

Ga naar https://www.urbanplan.nl