De belangenorganisaties die nazaten van tot slaaf gemaakten vertegenwoordigen krijgen veel invloed op de besteding van het miljoenenfonds om het slavernijverleden te verwerken en herdenken. Het kabinet gaat het komende jaar praten en onderhandelen met belangenclubs in Nederland, Suriname en het Caribisch deel van het Koninkrijk over hoe deze geldpot van 200 miljoen euro wordt uitgegeven. Dat melden minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) en zeven andere kabinetsleden in een brief aan de Tweede Kamer.

Het fonds zal bestaan uit twee delen van 100 miljoen euro. De ene helft is bedoeld voor maatregelen om mensen beter te informeren over het slavernijverleden en de doorwerking daarvan in het heden. Ook is er geld beschikbaar om het verleden te verwerken. Daar hoort bijvoorbeeld bij dat nazaten van tot slaaf gemaakten vanaf 2024 gratis hun achternaam mogen veranderen, zoals het kabinet eerder aankondigde. De komende maanden wil het kabinet in gesprek met nazaten en andere betrokkenen over andere maatregelen.

De andere helft van het fonds is bedoeld voor maatschappelijke initiatieven. Het idee hierachter is dat het kabinet organisaties veel ruimte wil geven om zelf in te vullen hoe ze het slavernijverleden herdenken. Hiervoor wil het kabinet in meerdere rondes praatsessies houden in Nederland, de Caraïbische eilanden en Suriname. Stapsgewijs moeten het doel, de criteria en de organisatie van de subsidieregeling concreter worden.

Het kabinet wil vooral heel zorgvuldig te werk gaan en goed luisteren naar de wensen die leven. "Deze zorgvuldigheid kost tijd, die soms indruist tegen de bestaande ‘Haagse logica’, maar wordt tegelijkertijd door vele gesprekspartners steevast aangemerkt als noodzakelijke voorwaarde", schrijven de kabinetsleden. Zij willen bijvoorbeeld groepen nazaten die nog niet goed georganiseerd zijn de tijd geven om dat te doen. Het plan is om de subsidieregeling uiterlijk in het voorjaar van 2024 af te hebben.

Een speciaal hiervoor op te richten herdenkingscomité moet ervoor zorgen dat het gesprek over het slavernijverleden op gang komt in Nederland. Deze moet in de zomer van 2024 van start gaan.

Op 1 juli begint de herdenkingsperiode om erbij stil te staan dat 150 jaar geleden een einde kwam aan de slavernij onder Nederlands bewind. Koning Willem-Alexander geeft die dag een toespraak in Amsterdam. Ingewijden verwachten dat hij de eerder aangeboden excuses voor dit verleden van Mark Rutte zal herhalen.