Op school leerden we bij Vaderlandse Geschiedenis over het rampjaar 1572 - het volk was redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos. We hoorden ook over 1813, toen Nederland onder het juk van de Franse overheersing uitkwam en vervolgens een koninkrijk werd.

Het is op dit moment nog moeilijk in te schatten of het jaar 2023 wat betreft Nederland een toekomstige plek in ons collectief geheugen zal veroveren, maar we kunnen nu al wel vaststellen dat het in de annalen van de politieke geschiedenis een heel bewogen periode is. 

Want de aardverschuivingen op het Binnenhof buitelen werkelijk over elkaar heen. Allereerst was daar de eclatante overwinning van de Boeren Burger Beweging bij de Provinciale Staten Verkiezingen, waardoor die ene zetel van Caroline van der Plas in de Tweede Kamer ineens een machtspositie in de Senaat werd. Daar zaten heel veel proteststemmen bij van mensen die ’t beleid van VVD en CDA spuugzat waren. 

Of al die mensen ook bij de verkiezingen in november voor TripleB zullen gaan, wordt sterk betwijfeld. Maar Caroline ziet de toekomst van haar boerenpartij zo zonnig in, dat ze zelfs een premierskandidaat presenteerde: Mona Keizer, een afvallige van het CDA. BBB trekt trouwens meer overlopers aan: van JA21 (die eerder al wegliepen bij Forum voor Democratie) en van de PVV. 

Rutte exit  

Dat de langstzittende premier in de Nederlandse geschiedenis in 2023 (gedwongen) zijn exit aankondigde, mag ook een feit van betekenis heten. Onder VVD-bewind is de woningmarkt naar de knoppen geholpen, Groningen in elkaar gezakt en zijn de levens van talloze toeslaggezinnen verwoest, omdat ’t gevoel van VDD-minister Henk Kamp nu eenmaal anders was dan de feiten aangaven. Een forse afstraffing voor al deze blunders zit er niet in, omdat er op rechts nauwelijks een fatsoenlijk alternatief voor de VVD is.    

Dat gaat bij het CDA wel anders. Daar gaat 2023 de boeken in als het jaar waar partijleider Wopke Hoekstra in recordtempo zijn regentenclub  - decennia lang regeringspartij en leverancier van elkaar opvolgende premiers - vakkundig om zeep hielp. Hij evenaart hiermee Thierry Baudet die de aanhang van zijn Forum voor Democratie nog sneller zag slinken dan de ijskappen op de Noordpool smelten. 

Maar terug naar het CDA: in de peilingen blijft er van deze beweging - ooit goed voor meer dan 50 zetels - niet meer dan een splinterpartij over. Ik ken politici die ooit van PvdA naar CDA overstapten, omdat hun carrièrekansen daar beter waren. Het kan verkeren. Dat alles zal Wopke overigens aan zijn reet roesten. Hij trok snel een klimaatneutrale jas aan en heeft voor zichzelf een veilige aftocht naar Brussel geregeld.

Dat laatste ging dan ten koste van Sigrid Kaag. De oud-diplomate die D66 naar de grootste overwinning ooit leidde en daarbij - geheel tegen haar natuur - een vreugdedans op tafel maakte, wist in no time zo impopulair te worden, dat ook zij de vaandelvlucht naar Brussel ambieerde. Dat liep echter mis. Mark Rutte steunde liever iemand die net zo onbetrouwbaar is als hijzelf. En die arme Rob Jetten mag straks met zijn eeuwige optimisme het verlies van D66 incasseren. 

Het ondenkbare

Niet minder opzienbarend in de politiek is de fusie tussen PvdA en GroenLinks. Waar al vele jaren over wordt gepraat en wat nooit wilde lukken, is ineens een feit. Waar links doorgaans uitblinkt in ruzie maken, gebeurt het ondenkbare. De verwachting bij deze samensmelting zijn zelfs zo hoog gespannen, dat Frans Timmermans al van het Torentje droomt en als Euro-commissaris Brussel voortijdig achter zich liet.

Maar dat is nog niet alles. Kamerlid Pieter Omtzigt, jarenlang als lastpak binnen zijn eigen CDA op een zijspoor geduwd, verliet het christen-democratische nest en begon voor zichzelf. De gunfactor bij het publiek voor Omtzigt is zo hoog, dat Nieuw Sociaal Contract wel eens de grootste partij kan worden. Menig CDA’er stapte dan ook haastig over.

En dat zijn dan nog de grote veranderingen. Niet te verwaarlozen is ook de ongekende uittocht van kamerleden, leden van het kabinet en zelfs de voorzitter van de Tweede Kamer. De een na de ander gaf aan niet terug te willen keren na de verkiezingen. Onderwijl vochten ze elkaar bij het eeuwig ruzie makende 50+ letterlijk de tent uit voor een - waarschijnlijk onhaalbare - kamerzetel. Dat lot licht ook op de loer voor BIJ1 en voor Wybren van Haga, dus dat ruimt lekker op.

Als JA21 zich nu gewoon aansluit bij de PVV-nieuwe stijl - voor Joost Eerdmans is wisselen van partij bijna traditie - dan wordt het leven in de Haagse politiek een stuk overzichtelijker. De restanten van Forum voor Democratie houden we er gewoon bij voor de lol; we willen toch af en toe ook een beetje lachen om complotten van reptielen en vervalste maanlandingen.

Opzetje 

Maar over absurditeit in de politiek gesproken: wie had durven voorspellen welk onvoorspelbaar drama zich op hemelsbreed 100 meter van de Tweede Kamer kon afspelen? Ik doel op het Haagse college van B en W. Het listige opzetje van de VVD om de coalitie op te blazen, zich van de linkse partijen te ontdoen en over rechts verder te gaan met Hart voor Den Haag is - met dank aan D66 - schromelijk mislukt. 

En dus zijn de druiven nu zuurder dan zuur. Want Richard de Mos keert deze regeerperiode niet terug op het wethouderspluche en de VVD heeft zichzelf veroordeeld tot de oppositie. Politiek is nu eenmaal niets anders dan het aantal neuzen tellen. En wie de meeste neuzen verzamelt, die heeft het voor ’t zeggen. Hart voor Den Haag en VVD hebben de ruggengraat van D66 faliekant verkeerd ingeschat. En voor de VVD geldt daarbij: wie een kuil graaft voor een ander…